________________________________________________________________________ ___ __ ___ ___ _ ___ ____ | _| _ _ _ ___ / _|| || | | || | |_ || |_ | \ | || || | / / | | || | | | || | | / / | _| | \| || || | | _/ / | _|| | | _| || \ / /_ | |_ | |\ || || | |__/ |_| |___|| | ||_|\_\|____||___| |_| |_||_||_|_| |___| ________________________________________________________________________ Poniedzialek, 26.05.1997 ISSN 1067-4020 nr 151 ________________________________________________________________________ W numerze: Tadeusz K. Gierymski - Inside the Vatican Jurek Osipiuk - Nowosci o AIDS Izabella Wroblewska - Autentyzm zabytkow Jurek Krzystek - Co jest autentykiem? Malgorzata i Katarzyna Zajac - Fryderyki '96 Claudio Kutz - Re: Narciso Yepes Jacek Arkuszewski - Re: Paul Sacher ________________________________________________________________________ Tadeusz K. Gierymski INSIDE THE VATICAN ================== There is a book I want to tell you about, namely: Reese, Thomas J., "Inside The Vatican: The Politics and Organization of the Catholic Church," Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1996, 317 pp., $24.95. Thomas J. Reese has a Ph.D. in political science from the University of California at Berkeley. He has written "The Politics of Taxation" (1980), "Archbishop: Inside the Power Structure of American Catholic Church" (1989), and a "Flock of Shepherds: The National Conference of Catholic Bishops" (1992). Having spent "three exciting years" in Washington as a writer for "Tax Notes" and a lobbyist for Taxation with Representation, a public interest tax reform organization, he left Washington to become an associate editor of "America," an influential Jesuit weekly in New York, where, he says, "for seven years I wrote about politics, economics, and anything else that struck my fancy." The 1989 and 1992 books he wrote while he was at Woodstock Theological Center at Georgetown University. "The first examines politics and governance in the local church, while the second looks at the church on the national level." "Inside the Vatican" completes the series; there is no higher level of church organization and power to examine. Not in this life, anyway. Fr. Reese - he is a Jesuit priest - asserts that one does not need to read the previous books to understand this one, of which he says: This is not a work of history, theology or canon law, although these disciplines are sometimes used to explain how and why the Vatican operates as it does today. Rather, I examine the governance of the church from the perspective of social science. To gather materials for it he spent the academic year 1993-94 in Rome where he interviewed more than a hundred people working in the Vatican, including thirteen cardinals. Most of the interviewees allowed him to tape the interviews, but very few agreed to have their names used. The result is an account of the day-to-day operation of dicasteries (offices) making up the Roman Curia, which helps the Pope to administer the Church. He describes the management practices of this complex bureaucracy employing 1,740 people. We are just an eyeblink away from the year 2000, and, he points out, among the institutions of the world the Church is one of the few that shaped "every one of the last twenty centuries." For almost two thousand years Christianity has intimately touched the personal lives of millions of individuals, whether rich or poor, powerful or powerless, famous or unknown. Even those who are not members of the church find it impossible to ignore because they are often forced to define themselves through their opposition to certain Christian teachings and practices. Christianity has had an impact on family life, economic transactions, political alliances, artistic achievements, and the way in which we understand the meaning of life and human purpose. It has formed cultures and changed the course of history. Its teachings touch areas as private as sexual fantasies, and as public as nuclear war. It preaches salvation to sinners and everlasting life with God for the faithful. And Christianity has accomplished all this as a community of believers organized as a church, at the head of which is the pope helped by the Vatican. When he puts it like this Fr. Reese may perhaps be forgiven for taking a detailed look at the minutiae of its structure and function. He writes - and these are titles of chapters - about Papal Roles, the College as well as the Synod of Bishops, the College of Cardinals, the Roman Curia, the Vatican officials, Papal Leadership, Vatican Finances. He admires the Pope, but grudgingly. He emphasizes the strong personality of John Paul II, writes of his daily habits, of how he works and prays, of the type of people he likes to see and how one gets to see him. The Pope apparently dislikes sycophants, "likes strong, forceful characters like himself," and the cardinals in the Curia with the greatest influence "are strong personalities who argue their positions forcefully and know how to get things done." Ultimately he criticizes the Curia for being too strong and too faithful to the Pope, preferring a more decentralized way of running the church. He suggests that the Vatican should become something like a central clearing house, and the Pope a facilitator of communication; not quite the role John Paul II would agree to. Fr. Reese gives much attention to, and vents considerable animus against Msgr. Stanislaw Dziwisz, who has been with the Pope since his days in Krakow. He describes Fr. Dziwisz as the most powerful personal secretary, a man with too much power and too much control. The index reference to the "Polish Mafia" points to the pages discussing his influence. Some cardinals have great difficulty ever getting in to see the Pope because of Msgr. Dziwisz. While his power has continued to grow, the office of the sostituto has continued to decline in influence. The Vatican's finances have been much in the news lately, and even a matter for scandal historically; the selling of indulgences is an old example. Fr. Reese writes in a chapter devoted to money-matters: Not surprisingly, given the complexity of the papacy, papal finances are also complex. Some of this complexity is of recent origin and well grounded in intelligent financial administration. For example, there are separate budgets and accounts for the diocese of Rome, the Vatican City State, the Vatican bank, the Roman curia, Peter's Pence, St. Peter's Basilica, Lateran University, Gesu Bambino Hospital, and a dozen autonomous operations. [...] For example, APSA, Vatican City, and the Congregation for the evangelization of Peoples own rental apartments in Rome. The Vatican has only made public the finances of the administration of the Holy See, this partial disclosure leaves people wondering what is in the other accounts. Only recently has there been an attempt made to keep the books in a professional fashion, and most of the prelates at the top have no training in finances and have trouble understanding financial reports if they ever look at them. The complexities and details of the financial arrangements are too difficult to summarize briefly. Chapter 9 - "Outside the Vatican" - begins with a most fascinating sentence: A Pope's worst nightmare is a bishop. Examples? Archbishop Marcel Lefebvre, who cuts himself loose from the college of bishops and goes into schism. Equally scary are dissident theologians like Martin Luther, whose ideas can fracture the unity of the church for centuries. It is not surprising that Fr. Reese gives some attention to the selection of a bishop. The pope has been very successful in finding bishops who reflect his views on women's ordination, clerical celibacy, and birth control. In the United States, he has been successful in finding bishops who also share his social justice agenda. In other parts of the world, like Latin America, traditional theological views often go hand in hand with conservative political views. As a result, although these bishops reflect the pope's views on the church, they are less enthusiastic about social justice and human rights. In addition, by stressing fidelity to the pope over sensitivity to local concerns, the Vatican's choices of bishops have in many cases alienated the local church from Rome rather than fostered unity. In Austria, the Netherlands, Switzerland, Germany, and other countries there have been loud public protests from priests and the people over the appointment of some bishops. In Germany and Austria a petition was circulated that gathered millions of signatures protesting Vatican policy. This, for me, is a fascinating chapter. This is how Fr. Reese introduces his discussion of the problems with theologians: While bishops can avoid problems with the Vatican by using vague language or simply avoiding certain topics, this is more difficult for the theologians. As teachers and writers, they are supposed to be clear and precise in expressing their views. Nor can they claim to be misquoted when it is their writings under question. Very complex issues intermingle here: the doctrinal purity, sometimes the academic freedom, the fact of Vatican II, the rehabilitation of theologians who have suffered under severe restrictions with regard to their ability to teach and publish. Father Bernard Haering, a moral theologian said that his honor was offended more when the congregation [Congregation for the Doctrine of the Faith, tkg] was examining his works than during the four times he was brought to court during the Nazi rule in Germany. "The processes of Hitler were more dangerous, but they were not an offense to my honor, while those of the Holy Office were a grave offense." he said. Leonardo Boff complained that the exercise of doctrinal power "is cruel and without pity." He wrote that "it forgets nothing, pardons nothing, covers everything," and that the result is "the boxing in of intelligent theology." The last chapter, # 10, is appropriately titled "Toward the Next Millennium." It begins: For almost two thousand years Christianity has faced numerous challenges from persecution to state support, from poverty to prosperity, from Neo-Platonism to Marxism, from paganism to atheism, from feudalism to capitalism, from the Black Plague to AIDS, from the cross-bow to the H-bomb, from the printing press to the Internet, from religious wars to ecumenism. The Vatican needs, writes Fr. Reese, to continue to respond to modernity. The papacy and the church were hostile toward many of the economic, political, intellectual, and cultural developments of the nineteenth century. In the face of rapid and frightening changes, the church came to be understood as a sign of what was eternally valid and unchangeable. Socialism, the secular state, and the influence of the Enlightenment were seen as threats to religion and the church's position in society. It seems that the Church will continue to face economic and political challenges involving democracy and human rights, the end of colonialism, continuing decline in priestly and religious vocations, the expansion of literacy and education which changed the relative position of the church officials in society and culture, the decrease in the prestige of philosophy and theology, commercialization by mass media of culture, growing alienation of educated Catholic women from the Vatican hierarchy, the growing doubts amongst the clergy and the faithful about the teaching on birth control sexual ethics, divorce and male celibate priesthood. Anticlericalism arose in Europe, but rarely in the United States where the Catholic clergy were on the side of the immigrants, workers, and labor unions against a WASP establishment. Pope Leo XIII (1878-1903) responded to the industrial revolution with the social encyclicals, trying to find an alternative to unbridled capitalism and state socialism. The church still lost millions of working- class people because it lacked practical pastoral and social programs that could reach them. Centuries of ministry to peasants and nobles in an agricultural society did not prepare the church to deal with urban laborers and the middle class. The church today is very sympathetic to the rights of the workers and the needs of the poor, and thus likely to come in growing conflict with a middle class that values economic efficiency and feels exploited by government taxes and labor unions. That group is feeling alienated from the hierarchy because of its teaching on social justice. The Third World bishops object to IMF policies imposing fiscal restraints on government services to the poor and abolishing of price controls; the local bishops oppose closing of local factories. Bishops do not have absolute faith in the working of the free markets, free trade, or government deregulation, and they challenge policies that have a negative effect on workers and the poor. Whether these policies make economic sense in the long run is irrelevant to them since their people live in the short run. Pope John Paul II issued a letter on women in 1995, stressing some positive aspects of feminism. Having read it I doubt that it will do much to placate the dissatisfied women and Fr. Reese also does not appear to be reassured by it, since he writes: If the church loses educated women in the twenty-first century the way it lost European working-class males in the nineteenth century, it will be in serious trouble. The church has already seen a drastic decline in the number of women willing to be sisters in the First World. The shortage of religious women is having a serious financial and spiritual impact on the church's educational and social service programs. The laity is moving around shopping for parishes sympathetic to their concerns. As a result of this mobility, Catholic parishes are becoming based less on geography and more on ideology and culture. Organized dissent and petitions net millions of signatures in many European countries. The church will need to respond positively to such challenges. The next millennium will require a new style of leadership, which is only now beginning to develop in the Catholic church, to deal with an educated populace used to asking questions and exercising freedom. It is a style that American Catholic leaders are more comfortable with than their European and Latin American colleagues, who grew up in isolated and homogenous environments, and have a cartel vision of Christianity, They object to other churches coming into their territory. They fear a free market where individuals are approached by different churches and allowed to choose. Some American religious leaders see that the faithful must be persuaded rather than commanded, that denominational differences seem to be loosing their relevance, and the next century may see a realignment of churches that will have little to do with the doctrinal divisions of the Reformation and more to do with marketing and media strategies. The current Vatican strategy of accentuating differences is going in the opposite direction, toward a more centralized, uniform, and doctrinaire church. Fr. Reese sees little evidence that this will appeal to an educated middle class that will be an even larger part of the population of the future. The Vatican has always borrowed structures and procedures from secular society, its operations were transformed in this century by modern technology and means of communication and, Fr. Reese says, it will continue to evolve in ways that "could make it look very different from what it is today." It already has its home page on the World Wide Web which "can be navigated only with a browser that supports 'frames'" at , and it probably will not be able to control the flow of information and communication. For example, Bishop Jacques Gaillot no longer has a diocese, but he now has a Web site at (http://www.partenia.fr). Still, Fr. Reese expects more incremental rather than radical changes, but if you want more details of that you will have to read his book yourself. tkg ________________________________________________________________________ Jurek Osipiuk NOWOSCI O AIDS ============== [artykul oryginalny nadeslany przez Autora] "... And hope is brightest when it dawns from fears." Sir Walter Scott (1771-1832) Tak zaczynalo sie w czasopismie Science podsumowanie najwazniejszych osiagniec w nauce w 1996. Pierwsze miejsce przyznano osiagnieciom w zwalczaniu wirusa HIV uwazanego za przyczyne choroby AIDS. Rok wczesniej AIDS byl uwazany za rowny wyrokowi smierci. Rok 1996 (wlaczajac grudzien 1995), po okolo 15 latach zmagan z choroba AIDS, przyniosl odkrycia, ktore pomogly lepiej zrozumiec przebieg choroby jak i rowniez nowe, skuteczniejsze srodki medyczne. Nowe leki, nazywane inhibitorami proteazy, razem ze starszymi srodkami przeciw wirusowi HIV moga obecnie drastycznie obnizyc poziom wirusa HIV we krwi u osob zakazonych. Ostatnio rowniez odkryto naturalnych sprzymierzencow w walce z wirusem HIV, polipeptydowe czasteczki nazywane chemokinami (ang. chemokines), bedace czescia obrony systemu immunologicznego. AIDS rozwija sie zwykle po 6-10 latach od zakazenia wirusem HIV. Obiektem ataku wirusa sa glownie limfocyty T CD4+ (grupa bialych krwinek, bedaca czescia obrony immunologicznej organizmu). Wirus dziala powoli, jednakze systematyczne obnizenie ilosci limfocytow jest zwykle obserwowane wraz z uplywem czasu i w koncu nastepuje zniszczenie mozliwosci obronnych organizmu. Ta sytuacja jest okreslana syndromem AIDS i nawet choroby niegrozne w normalnych warunkach czesto koncza sie smiercia. Wirus HIV nalezy do retrowirusow. Informacja genetyczna wirusa jest zawarta w RNA, a nie w DNA jak to wystepuje w innych organizmach. Aby wprowadzic wirusowe RNA wraz z wirusowymi bialkami do wnetrza zakazonych komorek, wirus wiaze sie do specyficznej czesci powierzchni komorki. Wewnatrz komorki wirusowy enzym nazywany odwrotna transkryptaza przekopiowuje RNA do postaci DNA, ktore moze byc nastepnie wlaczone do komorkowego DNA przez inny enzym wirusowy. Od tej chwili material genetyczny wirusa jest traktowany przez komorke jako "wlasny" i komorkowe enzymy sa wykorzystywane do wytwarzania nowego wirusowego RNA jak i wirusowych bialek. Przed uformowaniem sie dojrzalych czasteczek wirusa, czesc nowowytworzonych bialek wirusowych musi byc nacieta przez inne bialko wirusowe nazywane proteaza. Do niedawna jedynymi srodkami przeciwko wirusowi HIV byly leki przeciw odwrotnej transkryptazie (jak AZT, d4T lub 3TC). Mialy one malo skutkow ubocznych chocby dlatego, ze organizm ludzki nie potrzebuje tego typu enzymu. Po pewnym czasie jednakze leki te przestawaly przynosic jakiekolwiek efekty ze wzgledu na wysoka czestotliwosc mutacji wirusa (wynikajaca z wlasciwosci odwrotnej transkryptazy do wprowadzania stosunkowo duzej liczby bledow do przepisywanej informacji genetycznej). W grudniu 1995 amerykanska Federal Drug Administration (FDA) zatwierdzila pierwszy lek (Saquinavir) dzialajacy na wirusowa proteaze. Na podstawie trojwymiarowej struktury wirusowej proteazy po jej krystalizacji "zaprojektowano" lek wiazacy sie do miejsca aktywnego proteazy i hamujacy w ten sposob aktywnosc tego enzymu. Rok 1996 przyniosl zatwierdzenie kilku innych srodkow medycznych blokujacych proteaze wirusowa (Ritonavir, Indinavir lub Nelfinavir). Testy medyczne pokazaly, ze w wiekszosci przypadkow najskuteczniejsze okazalo sie polaczenie dzialania 3 lekarstw jednoczesnie: dwoch przeciw odwrotnej transkryptazie i jednego przeciw proteazie. W ten sposob dzialano na dwa rozne etapy rozwoju wirusa, a uzycie dwoch lekow przeciw odwrotnej transkryptazie pomagalo zwalczyc mutanty wirusa. Zwykle mutant odporny na jeden z lekow jest wrazliwy na inny lek. W wiekszosci przypadkow okolo 6-miesieczna kuracja obnizala ilosc czasteczek wirusa HIV we krwi do poziomu nie wykrywanego poprzez obecnie stosowane metody. Jest to bardzo wazne osiagniecie chocby ze wzgledu, na to, ze pacjenci o mniejszej ilosci wirusa pozniej zapadaja na syndrom AIDS. Rownolegle z zatwierdzeniem nowych lekow grudzien 1995 przyniosl wazne odkrycie o naturze oddzialywania wirusa HIV z komorkami ludzkimi. Jak dotad nie bylo wyjasnione, dlaczego objawy AIDS wystepuja zwykle dopiero po 6-10 latach od chwili zakazenia wirusem HIV. Grupa z Uniwersytetu w San Francisco zaproponowala, ze czesc bialych krwinek moze wytwarzac czynnik biologiczny blokujacy replikacje wirusa HIV. 15 grudnia 1995 badacze z NCI w USA i Instytutu w Mediolanie, Wlochy opublikowali odkrycie czynnika blokujacego infekcje wirusem HIV. Okazaly sie nim trzy spokrewnione i wspolnie dzialajace chemokiny. Chemokiny sa podgrupa cytokin i sa bialkami wytwarzanymi w odpowiedzi na zranienia lub pojawienie sie obcych czynnikow wewnatrz organizmu. Ich rola jest przyciagniecie bialych krwinek do miejsc zapalnych w organizmie. Odkrycie oddzialywania chemokin z HIV ulatwilo rozwiazanie innego problemu zwiazanego z zakazenia HIV. Do tej chwili wiedziano, ze wirus moze przylaczyc sie do powierzchni komorek jedynie w specyficznych miejscach. Warunkiem koniecznym bylo wystepowanie specyficznego bialka nazywanego CD4. Jednakze nie bylo to warunkiem wystarczajacym do wiazania sie wirusa. Wplyw chemokin na opoznienie wystapienia choroby zasugerowal, ze wirus wiazac sie do komorek moze potrzebowac jednego z receptorow ,do ktorych takze przylaczaja sie chemokiny. Czerwiec 1996 roku przyniosl jednoczesnie 5 publikacji o wykryciu receptora chemokin, nazywanego CCR5, jako miejsca wiazania sie wirusa w okresie poczatkowym zakazenia. Niewiele wczesniej opublikowano rowniez dowody na odkrycie innego bialka na powierzchni komorek, do ktorego przylacza sie wirus w pozniejszych etapach infekcji. Bialko to nazywane CXCR4, rowniez okazalo sie receptorem chemokinowym. Wyniki te wykazaly, ze chemokiny wiazac sie do wspomnianych receptorow blokuja ewentualne przylaczanie sie czastek wirusa do powierzchni komorek. Rola receptorow chemokin w przylaczaniu sie wirusa HIV do komorek rowniez zostala potwierdzona poprzez odkrycie, ze ludzie z defektami w tych receptorach sa odporni na zakazenie wirusem HIV. Wnioskiem z wplywu chemokin na zapobieganie zakazenia wirusem HIV moze byc wytworzenie nastepnego typu srodkow medycznych. Jedna z mozliwosci jest podwyzszenie syntezy chemokin wewnatrz organizmu, by skuteczniej zablokowac rozwoj wirusa. Innym rozwiazaniem bylaby produkcja sztucznych chemokin, ktore by blokowaly dostep wirusa do receptorow i jednoczesnie nie mialyby "skutkow ubocznych" chemokin jakim jest wystapienie zapalenie w miejscu dzialania chemokin. Mimo wspomnianych znacznych postepow w zrozumieniu i zwalczaniu wirusa HIV, nastroje na niedawnej konferencji o AIDS (styczen 1997) nie byly triumfalne. W dalszym ciagu nikt nie moze stwierdzic, ze jest w stanie zapobiec lub wyleczyc infekcje wirusem HIV. Czas sprawdzania nowych lekarstw jest jeszcze za krotki by wyciagnac glebsze wnioski. Obecne kuracje wymagaja przyjmowania znacznej ilosci lekarstw przez czas szacowany na 2-3 lata by ewentualnie usunac wirus z organizmu. Jednoczesnie nawet stosowanie 3 roznych lekow nie zawsze zapobiega pojawieniu sie mutantow odpornych na te leki. Z drugiej strony, nowe, silniejsze lekarstwa czekaja na zatwierdzenie i moga one pomoc w przypadku mutacji wirusa. Nadzieja nie gasnie. Zrodla: 1. Science vol. 274, str.1987-1989 i vol. 275, str.615-616 2. http://hivinsite.ucsf.edu -- Jerzy Osipiuk ________________________________________________________________________ Izabella Wroblewska AUTENTYZM ZABYTKOW ================== Studiujac stykalam sie z pojeciem "autentyzm zabytkow", ktorego znaczenie w owym czasie nie budzilo zadnych watpliwosci. Prawdziwy byl pomnik kultury, ktory przez stulecia zachowal oryginalny material z jakiego go zbudowano, tzn. autentyczne musialy byc np. kamienie, cegly, czy bele drewna. To bylo naturalne. Jakis czas temu europejscy konserwatorzy zabytkow zaczeli napotykac na niezrozumienie tego terminu poza naszym kontynentem. Dla innych obszarow kulturowych autentycznymi sa tez zabytki nawet wtedy, gdy od czasu ich powstania wiele razy wymieniono zuzyte elementy konstrukcji na nowe, nie pozostawiajac ani jednego oryginalnego. Problem ten porusza Jolanta Zarembina w "Rzeczpospolitej". Uwaza ona, ze roznice wynikaja z odmiennych religijnych i filozoficznych tradycji. Nasze myslenie o zabytkach uksztaltowal jej zdaniem kult relikwii chrzescijanskiego Zachodu, wschodnie zas - wiara w reinkarnacje. Dla ludzi Zachodu najwazniejsze bylo przekonanie, ze zachowany szczatek nalezal kiedys do swietego. Decydowala prawda materii. Taki sposob myslenia przeniosl sie z czasem na zabytki jako relikwie historii. Okazuje sie, ze trzy czwarte populacji ludzkiej nie ma w swoich jezykach odpowiednika europejskiego "autentyzmu" i nie rozumie dlaczego Europejczycy tak upieraja sie przy zachowaniu zabytkowej substancji. We wschodniej tradycji najbardziej istotne jest na przyklad zachowanie tej samej formy i funkcji. Dla Chinczykow, stanowiacych przeciez jedna czwarta populacji swiata, europejskie pojecie "autentyzmu" kloci sie z wierzeniami, z buddyzmem. Naszej filozofii konserwatorskiej nie akceptuja tez kraje arabskie. Punktem zapalnym konsrewatorskich dyskusji stala sie Lista Swiatowego Dziedzictwa Kultury. Konwencje o Swiatowym Dziedzictwie podpisano juz ponad 20 lat temu, umieszczajac w niej warunek wpisania na liste, ktorym byla wlasnie "autentycznosc". Pojecie "autentycznosci" interpretowano poczatkowo tak, jak rozumie je obszar kulturowy Zachodu - czyli jako zachowanie materialu. Nie bylo to jednak dla duzych obszarow zniszczonej wojna Europy korzystne. Wielu konserwatorow europejskich kontestowalo na przyklad odbudowe warszawskiej Starowki. Starowka zostala w koncu (w 1980 r.) umieszczona na liscie swiatowego dziedzictwa, ale byl to wyjatek w niemalym stopniu spowodowany owczesna sytuacja polityczna. Kiedy Francuzi zglosili na liste swiatowego dziedzictwa zamek w Carcasonne, poczatkowo uslyszeli, ze skoro zamek zostal przebudowany w XIX wieku, nie mozna uznac go za autentyczny. Na szczescie pozniej przyjeto za zasade, ze XIX wieczna przebudowa jest warta ochrony i dzisiaj Carcasonne figuruje juz na prestizowej liscie. Sprawa "autentyzmu" zabytkow stala sie przyczyna miedzynarodowego konfliktu w 1988 roku na posiedzeniu Komitetu Swiatowego Dziedzictwa w Paryzu, kiedy odrzucono japonski wniosek o wpisanie na liste jednej ze swiatyn. Japonczycy uwazali, ze w ich rozumieniu swiatynia jest autentyczna, skoro odtworzono jej konstrukcje i wszystkie detale, oraz zachowano te sama funkcje. Ostro zaprotestowali. Konsolidujacy sie po wojnie miedzynarodowy ruch ochrony zabytkow byl przez dlugie lata zdominowany przez Europejczykow. Na weneckim kongresie architektow i technikow konserwacji w 1964 roku uchwalono dokument koncowy, zwany w srodowiskach konserwatorow "Karta wenecka". Do dnia dzisiejszego stanowi on punkt odniesienia wszelkich dzialan konserwatorskich na swiecie. W ostatnich kilkunastu latach obserwuje sie jednak zachwianie europejskiej hegemonii. Na przestrzeni ostatnich 30 lat miedzynarodowe organizacje przyjely nowych czlonkow z obszarow rozwijajacych sie. Dzis ich przedstwiciele maja wiekszosc i coraz czesciej decyduja o polityce konserwacyjnej. Dzis juz dobrze wszyscy wiemy, ze pojecie "autentyzmu" konserwatorskiego jest relatywne. Mozna sie spodziewac, ze za pare lat ustali sie obszar pojec i metod wspolnych dla calego swiata. Regionalne obszary kulturowe beda sie w ten wspolny obszar wpisywac, zachowujac swoj odrebny charakter. W 1993 roku w Colombo na Sri Lance ogloszono oficjalnie koniec europejskiej hegemonii. W dokumencie koncowym zgromadzenia generalnego ICOMOS (*) stwierdzono wprost, ze zachodnia filozofia konserwatorska nie ma wymiaru uniwersalnego. Beda wiec tworzone regionalne karty konserwacji zabytkow dla poszczegolnych obszarow kulturowych. W grudniu 1994 roku na specjalnie w tym celu zorganizowanej konferencji w dawnej stolicy Japonii - Nara, przez bity tydzien dyskutowano nad znaczeniem slowa "autentyzm" w odniesieniu do konserwacji zabytkow. W dokumencie koncowym mowi sie o materii, formie, funkcji i tradycji - a wiec o wszystkich czynnikach. W konsekwencji w dwu ostatnich latach pojawila sie tendencja uznawania za zabytki obiektow, ktore jeszcze niedawno nie bylyby w ogole brane pod uwage przez konserwatorow europejskich. Ta tendencja oceniana jest w Europie jako niebezpieczna. Rozwijajacy sie przemysl turystyczny zaczyna coraz czesciej ingerowac w wyglad zabytkow. Czego sie nie robi dla przyciagniecia jak najwiekszej ilosci turystow. Drugim powodem ingerencji w wyglad zabytkow bywa chec wskrzeszenia zamierzchlej wspanialosci kraju. Dotyczy to w pierwszym rzedzie krajow rozwijajacych sie, gdzie widoczna jest tendencja budowania "nowych zabytkow". Jolanta Zarembina przypomina w "Rzeczpospolitej", ze filozofia zachodnioeuropejska jest dla konserwatora dziel sztuki najtrudniejsza, bo trudno jest zachowac niszczona przez czas materie. Jednak wszystko na to wskazuje, ze Europa pozostanie przy tej swojej filozofii. Ponosimy ogromne koszty, zeby ja wyznawac, ale te wysilki per saldo oplacaja sie. Tylko budowle zachowujace autentyczna substancje zabytkowa moga sluzyc nowym generacjom jako pelnowartosciowe zrodlo badawcze nad historia architektury i sztuki. O problemach konserwacji zabytkow opowiedziala Izabella ------------------------------------------------------------- (*) - ICOMOS - Miedzynarodowa Rada Ochrony Zabytkow i Miejsc Zabytkowych ________________________________________________________________________ Jurek Krzystek CO JEST AUTENTYKIEM? ==================== Izabella poruszyla powyzej ciekawy dla mnie temat. Zanim po raz pierwszy pojechalem do Japonii, ciekawila mnie bardzo historia tego kraju, jak rowniez zachowane zabytki: najstarsze z nich, swiatynie buddyjskie w pierwszej historycznej stolicy tego kraju, Narze, mialy byc zbudowane pomiedzy V a VI w. n.e. i oczywiscie byly drewniane. Sam sie siebie pytalem, jak to jest mozliwe. Odpowiedz znalazlem szybko na miejscu: w swiatyniach tych ani kawaleczek drewna nie jest oczywiscie autentyczny, bedac wymienionym wielkrotnie w ciagu dziejow. Co wiecej, kazda z tych swiatyn choc raz sie doszczetnie spalila. Mimo tych czastkowych, a czasem calosciowych remontow, kazdy budynek zachowal swoj oryginalny ksztalt. W tym momencie i mnie uwidocznila sie roznica w podejsciu europejskim a azjatyckim, choc nie myslalem wowczas o czyms takim, jak chrzescijanski kult relikwi czy orientalne koncepcje reinkarnacji. Fundamentalna roznica w podejsciu do obiektu spelniajacego podobnie wazna funkcje jak swiatynia czy kosciol jest taka, ze w Europie (a tym bardziej Ameryce...) przy pierwszej potrzebie odnowienia czy odremontowania takiego budynku nadawalo mu sie na ogol (do niedawna przynajmniej) nowa forme wedlug wymagan aktualnie obowiazujacego stylu architektonicznego. W USA idzie to jeszcze dalej: wiele skadinad zasluzonych i funkcjonujacych jeszcze wartosciowych budynkow burzy sie do gruntu, aby na ich miejscu postawic nowe (znana historia Pennsylvania Station w Nowym Jorku, pieknej secesyjnej konstrukcji, ktora zburzono w latach 50-tych, zeby postawic na jej miejscu betonowy Madison Square Garden). W ten sposob w Europie te miasta pozostaly pelne zachowanych oryginalnych zabytkow z dawnych wiekow, ktore spelniaja co najmniej nastepujace dwa warunki na raz: a) nie zostaly doszczetnie zniszczone w jakims kataklizmie czy predzej wojnie i nie musialy sie odbudowywac, b) dosc nagle zubozaly i nie mialy pieniedzy na przerobki w nowym a powszechnie obowiazujacym stylu. Przykladem niech beda Wlochy i niebywale w nich bogactwo architektury romanskiej. Nie ma malego nawet miasteczka w Lombardii, w ktorym nie byloby pieknie zachowanej romanskiej katedry, a czesto i innych budynkow z podobnego okresu. Tylko niektore miasta, zwlaszcza Florencja i Rzym, zachowaly swe bogactwo w pozniejszych, gorszych dla Wloch czasach, co spowodowalo, ze dominuje w nich architektura renesansowa (Florencja) badz barokowa (Rzym). W wypadku Rzymu charakterystyczne, a wyjatkowe jak na Wlochy jest zburzenie wielkiej bazyliki Konstantyna na Watykanie, zbudowanej nad domniemanym grobem Sw. Piotra w IV w. n.e. Na miejscu zburzonego kosciola wzniesiono nowy, znany nam dzisiaj renesansowo- barokowy, szczescie ze bardzo piekny, ale tez i szkoda ze ten oryginalny sie nie zachowal. Przykladem negatywnym mojej tezy niech bedzie z kolei Londyn, ktory spalil sie gruntownie w drugiej polowie XVII wieku, a ze okres ten byl okresem swietnosci gospodarczej Anglii, zostal w calosci odbudowany w nowym, barokowo-klasycystycznym stylu, ktorego glownym architektonicznym reprezentantem byl Christopher Wren. A zreszta, co tu daleko siegac, wezmy Krakow: miasto, ktore nigdy nie zostalo gruntownie zniszczone przez wojne, za to podupadlo dosc gwaltownie w XVII-XVIII w. w wyniku czego nie mialo pieniedzy na przerabianie swoich zabytkow i w efekcie tyle sie ich zachowalo w ksztalcie niemal niezmienionym, albo niewiele zmienionym. Przeciwienstwem niech bedzie Gdansk, ktory prosperowal znakomicie przez caly ten okres i przybral ksztalt w zasadzie barokowy (choc nie koscioly). Wspomniane przez Izabelle francuskie Carcassonne jest z kolei przykladem budzacej sie w XIX wieku swiadomosci, ze nie wszystko co nowe jest koniecznie lepsze i ladniejsze. Za Napoleona III odbudowano od podstaw nie tylko sredniowieczne mury tego miasta, ale np. rowniez slynny rzymski akwedukt Pont du Garde niedaleko Nimes w Prowansji, figurujacy dzis na niezliczonych pocztowkach jako zabytek. Zabytek? Tak, ale raczej wedlug orientalnego podejscia do tych spraw. Dzis, jak Izabela chyba potwierdzi, podejscie europejskie chyba sie bezpowrotnie zmienilo. Ciekawy jest casus miasta Kolonia nad Renem i tamtejszych kosciolow romanskich i preromanskich, z ktorych miasto to jest rownie dumne jak ze swej katedry: otoz koscioly te przed ostatnia wojna w ogole nie byly romanskie, tylko barokowo-nieokreslone, przebudowane niezliczona ilosc razy (widac to dobrze na zachowanych zdjeciach). Zniszczone niemal doszczetnie podczas bombardowan lotniczych, zostaly odbudowane w stylu nie takim, w jakim byly do wojny, lecz wczesno romanskim lub ottonskim (X w n.e.). Stara swiadomosc buntuje sie przeciwko nazywaniu ich zabytkami, ale przeciez nie sposob odmowic im piekna. Wydaje mi sie, ze nowa swiadomosc powoli zaczyna docierac rowniez i za ocean. Nowojorski Grand Central Terminal, czyli drugi obok Penn Station wielki dworzec kolejowy z konca XIX w. nie poszedl jednak do rujnacji. Podobnie najbardziej znana nowojorska sala koncertowa, Carnegie Hall, wykupiona w ostatniej chwili z rak wlascicieli, ktorzy pragneli ja zrownac z ziemia i na jej miejscu postawic parking. Pomyslec, ze na inauguracji Carnegie Hall koncertem dyrygowal Piotr Iljicz Czajkowski... Jurek ________________________________________________________________________ Malgorzata i Katarzyna Zajac i FRYDERYKI '96 ============= W sobote [5 kwietnia] ogladalismy w telewizji wielka gale zwiazana z rozdaniem Fryderykow. Program trwal prawie 3 godziny. Przygotowano go perfekcyjnie i realizowano w iscie oszalamiajacym tempie. Impreze przeniesiono w tym roku z ciasnego Teatru Polskiego do przestronnej Sali Kongresowej. Umozliwilo to "wpuszczenie" publicznosci, w przeciwienstwie do dwoch poprzednich edycji Fryckow, gdzie na sali znajdowali sie wlasciwie tylko "ludzie z branzy". Po raz pierwszy artysci otrzymali w 23 kategoriach nowe, zmienione statuetki. Krytykowanego tytulowego Chopina z diamentowym kolczykiem w uchu i w plastikowych butach, zastapila figurka autorstwa Doroty Dziekiewicz-Pilich. Jest to nagi chlopiec w sluchawkach na uszach i ze skrzydlami zamiast ramion. Organizatorzy nazwali go"latajacym golasem". Z krotkimi recitalami wystapili na scenie : Grzegorz Ciechowski, Justyna Steczkowska, Tytus Wojnowicz, Robert Chojnacki, Robert Janson, grupy Myslovitz, M.A.F.I.A., oraz raper K.A.S.A. w duecie z Maryla Rodowicz. W utworze "To, co nas podnieca" wypadla ona naprawde bombowo. Pani Maryla wykonala takze "przy okazji" kilka piosenek Agnieszki Osieckiej. Dokladne wyszczegolnienie nominacji podala juz Malgosia. Dodamy teraz tylko komentarz. Publika goracymi owacjami opiniowala poszczegolne nominacje. Gdy zostal wyczytany ulubieniec nastolatek "Piasek", czyli oczywiscie Andrzej Piaseczny z zespolu "Mafia", rozlegl sie ogluszajacy pisk, a ochrona miala powazne problemy z utrzymaniem grup fanek w przejsciach. Justyna Steczkowska i Grzegorz Ciechowski najczesciej, bo po 4 razy odbierali Fryderyki. Potem otrzymali w jednym z warszawskich pubow jeszcze jedno wyroznienie - Zlota Plyte za sprzedaz w Polsce ponad 100 tys. egzemplarzy albumu "Dziewczyna Szamana". Ciechowski mowil w wywiadzie telewizyjnym (cytat z pamieci) Do szczescia brakuje mi jedynie swiadomosci, ze kiedys uda sie nam z Justyna taki sukces powtorzyc. Choc realnie patrzac bedzie to chyba niemozliwe. Ale teraz naprawde ciesze sie. Justyna w pelni zasluzyla na swoj sukces. Jest to wielka artystka i na pewno bedzie obecna na naszej scenie przez wiele lat. Ma w sobie ogromny potencjal energii. Sporo smiechu wywolywaly okolicznosciowe wystapienia nagrodzonych. Na przyklad cytowany wyzej Grzegorz Ciechowski przyznal tez, ze "Ewa Omelnik - to ja" bo to wlasnie on pod tym pseudonimem napisal teksty na plyte Justyny Steczkowskiej. Dowiedzialam sie, ze Ciechowski bedzie autorem tekstow i producentem drugiej plyty Steczkowskiej, ktora ma sie ukazac w pazdzierniku. Sama Justyna, jak zwykle naturalna i skromna, powiedziala (cytuje z pamieci) Nie spodziewalam sie takiego sukcesu i uwazam, ze nie nalezy sie tym zbytnio ekscytowac, bo to jest tylko chwila, ktora co prawda duzo mi daje, ale mija. I o tym pamietam. Nie bede dlugo swietowac swojego sukcesu, juz jutro wracam do pracy nad nowa plyta. Ostro zareagowala slynaca z niewyparzonego jezyka solistka zespolu O.N.A. Agnieszka Chylinska, ktora krzyknela pod adresem swoich nauczycieli "Fuck off, nienawidze was !!!" Nie wiem, czy wiecie, ale Agnieszka zostala gwiazda, bedac jeszcze uczennica szkoly sredniej. Nauczyciele, o ile mi wiadomo, bardzo nieprzychylnie reagowali na jej kariere. Wiec dziewczyna rzucila szkole. Ale nie podobal mi sie ten okrzyk. Przesadzila. George Michael nie pofatygowal sie do Polski po nagrode za najlepszy album zagraniczny, przyslal jednak mily list, zapowiadajacy wizyte w Polsce. Powszechnie uwaza sie, ze wielka fryderykowa przegrana zostala Anita Lipnicka i zespol Varius Manx. Za niedoceniony uwaza sie tez zespol O.N.A., ktory otrzymal jedynie 2 Fryderyki, a liczyl na wiecej. W cieniu nagrod dla muzyki popularnej znalazly sie Fryderyki dla tworcow muzyki powaznej. Tradycyjnie juz mowi sie o potrzebie zwiekszenia liczby kategorii. Kasia (przy wspolpracy siostry) Pelna lista laureatow 'Fryderykow': LAUREACI : * wokalistka roku : Justyna Steczkowska * wokalista roku : Andrzej Piaseczny (z zespolu O.N.A.) * debiut fonograficzny : Justyna Steczkowska * kompozytor : Robert Janson * autor : Kasia Nosowska * piosenka : "Oko za oko" (muz. Justyna Steczkowska, sl. Ewa Omelnik, wyk. Justyna Steczkowska) * producent : Grzegorz Ciechowski * aranzer : Grzegorz Ciechowski * tworca/rezyser wideoklipu : Boleslaw Pawlica i Jaroslaw Szozda ("Oko za oko") ALBUMY : * Rock : "Bzzzzz" O.N.A. * Pop : "Dziewczyna szamana" Justyna Steczkowska * Jazz : "Urbanator 2" Michal Urbaniak * Piosenka poetycka : "Andergrant" Renata Przemyk * Muzyka Taneczna : "Sax and Dance" Robert Chojnacki * Muzyka Alternatywna : "Puk puk" Kasia Nosowska * Muzyka Tradycji i Zrodel : "OjDaDana" Grzegorz Ciechowski * Najlepszy Zagraniczny Album : "Older" George Michael MUZYKA POWAZNA : * Solowa : "Piano" (Bach, Beethoven, Webern) Piotr Anderszewski * Kameralna : "Wieniawski" Bartlomiej Niziol (skrzypce), Waldemar Malicki (fortepian) * Symfoniczna : "Jerzy Maksymiuk/Polish Chamber Orchestra" (Jarzebski, Bacewicz, Gorecki, Mozart) * Wspolczesna : "Lutoslawski Piano Concerto/Symphony No3", Sinfonia Varsovia, dyr. Wojciech Michniewski, Ewa Poblocka - fortepian * Dawna : "Psalmy" Ars Nova, Il Canto. Malgosia i Kasia ________________________________________________________________________ Claudio Kutz RE: NARCISO YEPES ================= (List do redakcji) Dzien dobry, Przede wszystkim chcialbym pogratulowac z okazji DOSKONALYCH Spojrzen i podziekowac osobom, ktore przez te kilka ostatnich lat staraja sie o ich utrzymanie oraz wydawnicza ciaglosc. Jeszcze raz gratuluje i dziekuje za to ze mieszkajac od kilkunastu lat poza granicami Polski i nie majac praktycznie do czynienia z jezykiem polskim, moge sie dowiedziec o tylu interesujacych rzeczach i tematach. Jednoczesnie, moja skromna osoba, pragnalbym dolozyc cegielke do artykulu o Narciso Yepesie z numeru 149. Mianowicie, od kilku lat mieszkam i pracuje w Hiszpanii (po skonczeniu studiow i przeprowadzce z Ameryki Polnocnej do Europy) i faktycznie calkiem niedawno zmarl Senor Yepes. Otoz, co mnie zaskoczylo, to fakt, ze nazwisko zony Yepesa brzmi bardzo polsko. Mianowicie, Marysia .... hm nazwiska nie pamietam. Postaram sie to odnalezc... Claudio _________________________________________________________________________ Jacek Arkuszewski RE: PAUL SACHER =============== (List do redakcji) Pragne dorzucic pare dodatkowych informacji o Paulu Sacherze wspomnianym w "Spojrzeniach" nr 150 z okazji nadania mu doktoratu honoris causa krakowskiej Akademii Muzycznej. Byl przyjacielem i mecenasem wybitnego kompozytora polsko-szwajcarskiego Konstantego Regamey, ktory czesto goscil w Sachera podbazylejskiej rezydencji stanowiacej rodzaj domu pracy tworczej kompozytorow. Paul Sacher poza swoja kariera muzyczna zapisal sie jako wybitny przemyslowiec. Mlody dyrygent, nie posiadajacy zadnego wiekszego wlasnego majatku, ozenil sie z panna Hoffmann, spadkobierczynia firmy farmaceutycznej Hoffmann-La Roche. Poza dyrygentura zajal sie rowniez interesami firmy i doprowadzil ja do obecnego, kwitnacego stanu. Sacher zalicza sie do 10 najbogatszych Szwajcarow, zajmujac nadal bodaj czy nie pierwsze miejsce: jest oceniany na 5 do 10 miliardow frankow. Byl mecenasem nie tylko w dziedzinie muzyki. Swoje zbiory malarstwa oceniane na wieleset milionow dolarow ofiarowal Muzeum Sztuki w Bazylei i nadal zakupuje dlan nowe dziela. Dzieki temu owe muzeum posiada jedno z nawybitniejszych zbiorow malarstwa i rzezby w tej czesci Europy; od Cranacha, Holbeina i Duerrera po Doeblina, francuskich impresjonistow, Hodlera, braci Giaccomettich oraz Klee i innych wspolczesnych malarzy. Paul Sacher nie uznaje mleka, kawy i herbaty i pija wylacznie szampana "Taitinger". Byc moze, ze ze wzgledu na wiek obecnie z tego zrezygnowal. Jacek Arkuszewski _________________________________________________________________________ Wszystkie artykly drukowane w "Spojrzeniach", z wyjatkiem specjalnie zaznaczonych, ukazaly sie poprzednio na liscie dyskusyjnej "Papirus". Informacje o tej liscie dostepne od T. K. Gierymskiego . Redakcja "Spojrzen": spojrz@k-vector.chem.washington.edu, oraz spojrz@info.unicaen.fr Serwer WWW: http://k-vector.chem.washington.edu/~spojrz Adresy redaktorow: krzystek@magnet.fsu.edu (Jurek Krzystek) bielewcz@io.uwinnipeg.ca (Mirek Bielewicz) Copyright (C) by J. Krzystek (1997). Copyright dotyczy wylacznie tekstow oryginalnych i jest z przyjemnoscia udzielane pod warunkiem zacytowania zrodla i uzyskania zgody autora danego tekstu. Poglady autorow tekstow niekoniecznie sa zbiezne z pogladami redakcji. Numery archiwalne dostepne przez WWW i anonymous FTP z adresu: k-vector.chem.washington.edu, IP # 128.95.172.153. _____________________________koniec numeru 151__________________________